ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ &
Σταύρος Κουγιουμτζής

Σταύρος Κουγιουμτζής & Γιώργος Νταλάρας, 1992.

Για να κατανοήσουμε το μέγεθος και τη σημασία της συνεργασίας του Σταύρου Κουγιουμτζή με τον Γιώργο Νταλάρα και το πώς λειτούργησε στο πέρασμα των χρόνων, αξίζει να δούμε, αρχικά, τη σχέση του καθενός με τη μουσική, πριν συναντηθούν. Ο Κουγιουμτζής, μαζί με την κλασική παιδεία, λάτρευε τον Τσιτσάνη τον Καλδάρα, αλλά και τον Μίκη Θεοδωράκη. Τον Μάρκο αλλά και το δημοτικό τραγούδι. Ο Κουγιουμτζής έχει δηλώσει πως επηρεάστηκε τόσο πολύ ακούγοντας το «Μάνα μου και Παναγιά» των Θεοδωράκη και Λειβαδίτη,  που εκείνο το βράδυ έκατσε κι έγραψε το «Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά». Το «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» το έγραψε , μετά από ακρόαση του «Είμαι αητός χωρίς φτερά» του Χατζιδάκι και της Παπαγιαννοπούλου. Στο «Καπηλειό», στον «Πλάστη» και στο «Κάποιος χτύπησε την πόρτα» βγάζει από μέσα του τον Τσιτσάνη, τον Μητσάκη και τον Καλδάρα. Είχε δηλώσει επανειλημμένα τη λατρεία του στο «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Απόστολου Καλδάρα. Κι όλα αυτά, σε συνδυασμό με τις κλασικές σπουδές του. Η εισαγωγή του «Κάπου νυχτώνει» ή τα βιολοντσέλα στο «Αν δεις στον ύπνο σου ερημιά» δίνουν άλλη «διάσταση» στα τραγούδια.

Ο Νταλάρας έχει μιλήσει αρκετές φορές για τις επιρροές του από το σμυρνέικο τραγούδι και τους μεγάλους τραγουδιστές που το υπηρέτησαν. Από τον Μάρκο και τον Τσιτσάνη, τον Καζαντζίδη και τον Μπιθικώτση και φυσικά τον Μίκη Θεοδωράκη, του οποίου όταν άκουσε τα τραγούδια, άλλαξε η ζωή του. «Ψήλωσε». Έψαχνε επίσης την κλασική μουσική, τα βαλκανικά αλλά και τα λατινοαμερικάνικα τραγούδια. Ξεκινώντας λοιπόν και μην έχοντας τη δυνατότητα το 1968 να τραγουδήσει Μίκη Θεοδωράκη, έρχεται στη ζωή του ο Σταύρος Κουγιουμτζής.

To 1983 ο ερμηνευτής δηλώνει για τον Κουγιουμτζή:

Η γνώμη μου για το Σταύρο Κουγιουμτζή είναι η εξής: O Σταύρος είναι ένας απ’ τους πιο καλούς και τους πιο σημαντικούς συνθέτες της τελευταίας εικοσαετίας. Αν υπήρχαν, κατά τη γνώμη μου, μερικοί συνθέτες ακόμη με το ήθος του Σταύρου και την αγάπη του για το τραγούδι και δεν ασχολούντο τόσο πολύ με τις δημόσιες σχέσεις, σίγουρα ποτέ δε θα μιλούσαμε , ούτε για κρίση στο τραγούδι, ούτε για κανένα άλλο πρόβλημα. Ακόμη , ήθελα να συμπληρώσω ότι αισθάνομαι πολύ τυχερός και ευτυχισμένος που μπόρεσα και είπα μερικά από τα καλύτερά του τραγούδια. [1]

 Το 1995 ο Σταύρος Κουγιουμτζής ξεχωρίζει τον Γιώργο Νταλάρα:

Ευχαριστώ όλους τους τραγουδιστές που τραγούδησαν τα τραγούδια μου, μα πιο πολύ απ’ όλους ευχαριστώ τον έναν, τον Γιώργο Νταλάρα. [2]

Η σύζυγος του συνθέτη Αιμιλία Κουγιουμτζή θυμάται για την πρώτη τους συνάντηση: 

Το 1968 του είπε ο Μάτσας «θέλω να ακούσεις ένα νέο τραγουδιστή». Τον ακούει λοιπόν ο Σταύρος και «τρελαίνεται». Ένα παιδί με μια ευαισθησία, όχι «κραυγές» και τέτοια. Και λέει του Μάτσα «Μάκη του κάνατε συμβόλαιο;» Ο Μάτσας απάντησε θετικά. Πριν από το Σταύρο τον είχανε ακούσει ο Λοΐζος , ο Ζαμπέτας, ο Ξαρχάκος, ο Καζαντζίδης και τον βρήκανε ανώριμο. Ο Μάτσας τον  έστειλε στο Σταύρο αφού είχε περάσει από όλους. Ήρθε λοιπόν στο σπίτι, στη Δάφνιδος 23, του άνοιξα εγώ, «Τον κύριο Κουγιουμτζή» μου είπε. Ήτανε τόσο φοβισμένος. Αφού μετά σκέφθηκα «που βρέθηκε όλη αυτή η δύναμη;» Λοιπόν ήτανε τόσο μικρό το σπίτι που «έστησα» κι αυτί. «Τρελάθηκα» κι εγώ γιατί  έρχονταν σπίτι κάποιοι τραγουδιστές που ναι μεν ήταν καλοί αλλά δεν είχανε κάτι ιδιαίτερο. Μόλις που ακουγόταν η φωνή του αλλά είχε τέτοια ευαισθησία, 19 χρονών παιδί. 

Νομίζω πως το πρώτο που τραγούδησε, ήταν ένα που είχε πει ο Χριστόφορος: «Αν ειν’ να ‘ρθεις να καρτερώ…» Και μου ‘κανε μεγάλη εντύπωση. Ο Γιώργος το είπε αλλιώς, τις «έσκαβε» τις νότες. Φεύγει ο Γιώργος και λέω «Σταύρο, αυτός είναι καταπληκτικός». Ξεκίνησαν λοιπόν με τα «Ποιο δρόμο να διαλέξω», «Κάπου στα Πετράλωνα», «Μου ‘δος  ο Πλάστης την καρδιά» και φτάνουν στον «Ουρανό». Προηγήθηκαν αυτά τα τραγούδια από το «21». Εν τω μεταξύ, τότε ο Γιώργος ήθελε να φύγει από τον Μητσάκη. Τον προβάλλανε με την Αμπάβη και με τραγούδια όπως  το «Αυτός είσαι» κλπ και η φωνή του ήτανε «μικρή». Ξαφνικά λέει τον «Ουρανό» και,  χωρίς υπερβολές, μένουν στη «Minos», άναυδοι. Ο Αχιλλέας Θεοφίλου ήταν τότε στις αρχές της καριέρας του σαν παραγωγός και λέει «Συγνώμη κύριε Κουγιουμτζή, αυτός είναι ο Γιώργος ο Νταλάρας;» Δεν μπορούσαν να το  πιστέψουν. Ο δε Μάτσας είχε το δισκάκι και το είχε «λιώσει», το έβαζε συνέχεια. [3]

Εκείνη την εποχή, στο ξεκίνημά του, ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά κάποια λαϊκά τραγούδια του Μητσάκη, που δεν τον ικανοποιούν απόλυτα.

Όταν τραγούδησα τα καινούργια του (Μητσάκη) παρ’ ότι ήταν και τα πρώτα με τα οποία ακούστηκα, δεν με «κάλυψαν». Σκέψου ότι πια είχα «δηλητηριαστεί» από άλλα πράγματα εκείνη την εποχή. Μ’ ενδιέφερε να τραγουδήσω Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσο. Τραγούδια σαν κι αυτά που έλεγε ο Μπιθικώτσης, ας πούμε. Η «Εποχή του Πάγκαλου» μπορεί να ήταν χαριτωμένο τραγούδι, αλλά δεν ήταν αυτό που ήθελα. Είχα στεναχωρεθεί πάρα πολύ με το «Αυτός είσαι» και το «Σου χάρισα έναν αναπτήρα». Αυτό βέβαια δεν το είχε καταλάβει ο Μητσάκης και είχε μια πίκρα. Καταλαβαίνω τη δική του στεναχώρια αλλά κάποιος πρέπει να καταλάβει και τη δική μου. Κάποια στιγμή κοντράραμε με τον κύριο Μάτσα και του είπα ότι “αν με βάλετε να τραγουδάω τέτοια δεν θέλω να τραγουδάω”. Δεν το πίστευε. Μπορεί να με πέρασε και για τρελό. Σου λέει, “τι λέει τώρα αυτό το παιδί;”. Το μισό μπορεί να τον αποθάρρυνε, αλλά νομίζω ότι το άλλο μισό τον ενθάρρυνε.

Αυτή είναι η αλήθεια για τα συγκεκριμένα τραγούδια. Τη λέω επειδή η αγάπη μου για το συγκεκριμένο άνθρωπο και τα τραγούδια του είναι δεδομένη. Αλλά εγώ λυτρώθηκα όταν πια βρήκα τα τραγούδια του Κουγιουμτζή και του Λοΐζου. Ο Σταύρος έψαχνε τότε να βρει τραγουδιστές και του μίλησε ο Μάτσας για μένα. Έτσι πήγα σπίτι του , μιλήσαμε λίγο για το ποιος είμαι, τι κάνω και ευθύς αμέσως αρχίσαμε δουλειά. «Μου ‘δωσε ο Πλάστης την καρδιά», «Πού ‘ναι τα χρόνια», « Ο ουρανός φεύγει βαρύς», «Να ’τανε το ΄21». Εντάξει, τον τίτλο αυτό του πρώτου μεγάλου δίσκου που κάναμε μαζί και την τεράστια επιτυχία του συγκεκριμένου τραγουδιού δεν την αντιμετώπισα και πολύ ευχάριστα. Ήτανε πολύ προκλητικός τίτλος. Σαν να ξύνεις τον άλλον για να σου πει θετικό ή αρνητικό…’21. Ήτανε η 21^η Απριλίου, το 1821, όπως ήθελε το ‘παιρνε ο καθένας. Εμένα δεν μου ‘πεφτε και πολύς λόγος βέβαια τότε. Έτσι κι αλλιώς αγαπούσα τον Κουγιουμτζή. Από την πρώτη μας επαφή δεν υπήρχε ούτε μια σκιά. Κι ο Σταύρος με αγάπησε ουσιαστικά. Θα ΄λεγα ότι είχε απέναντί μου τη στάση ενός μεγάλου συγγενούς. Να μην πω «πατέρα», γιατί δεν είναι τόσο μεγάλος, αλλά σίγουρα είχε τη στάση ενός «μεγάλου αδελφού» που θέλει να τον σέβονται. Χωρίς ίσως να το επιδιώξει ποτέ, κράτησε αυτή την σχέση. [4]

Γιώργος Νταλάρας & Σταύρος Κουγιουμτζής, το 1970 στην παρουσίαση του “Να τανε το ’21”. Διακρίνονται επίσης Δ. Νικολαιδης και Σ. Τσώτου.

Σταύρος Κουγιουμτζής & Γιώργος Νταλάρας, 1997

Tο 1993, στο πλαίσιο τηλεοπτικής εκπομπής, ο Γιώργος Νταλάρας δήλωσε πως «Αυτός που μου άνοιξε την «πόρτα του Παράδεισου» είναι ο Σταύρος Κουγιουμτζής με τα τραγούδια του…», ενώ σε παρέμβασή του, στη συνέχεια της εκπομπής ο Σταύρος Κουγιουμτζής αναφέρθηκε στη συνεργασία τους:

Θυμάμαι ήτανε το ’68 περίπου με ’69. Ο Μάτσας μου είπε «έχω ένα νέο παιδί και θα ‘θελα να τον ακούσεις, ένα νέο τραγουδιστή». Ήρθε στο σπίτι ο Γιώργος , ήταν ένα λεπτό, συνεσταλμένο παιδί και γενικά, δεν μου φάνηκε ότι μπορούσε να είναι αυτός ο τραγουδιστής που μου ‘λεγε ο Μάτσας. Μπήκαμε μέσα στο σπίτι , κάθισα εγώ στο πιάνο κι εκεί είδα με έκπληξή μου ότι ήταν ένας ώριμος τραγουδιστής. Είχε και το συναίσθημα, είχε και την τεχνική, σχεδόν από τα παιδικά του χρόνια. Τότε ήταν 18 με 19 χρονών νομίζω. Αυτή ήταν η πρώτη μου γνωριμία με το Γιώργο. Στη συνέχεια γράψαμε τον «Ουρανό» μαζί, που έμεινα έκπληκτος από την ερμηνεία του και εν συνεχεία τα υπόλοιπα τραγούδια».

Κύριε Κουγιουμτζή ο Γιώργος Νταλάρας του σήμερα, του 1993, δικαίωσε τη δική σας  επιλογή εκείνων των χρόνων;

Βεβαίως κι αυτό φαίνεται πάντα και από τη διάρκεια του χρόνου, πόσο «κρατάει» ένας καλλιτέχνης ή ένα τραγούδι ή ένα έργο τέχνης, γενικά. Ο Γιώργος έχει πάνω από 22-23 χρόνια, νομίζω, στο προσκήνιο του τραγουδιού και κατέχει μια κορυφαία θέση. Όλοι ξέρουμε ότι είναι εύκολο να ανεβείς κάπου, σε μια κορυφή αλλά είναι δύσκολο να μείνεις σ’ αυτή την κορυφή για πολύ καιρό. Εκείνο που θα ‘θελα να πω εγώ συνοπτικά για το Γιώργο, είναι ότι δεν είναι απλώς ένας μεγάλος τραγουδιστής, όπως θα μπορούσαμε να πούμε σαν μια πρώτη διαπίστωση. Εάν περιοριζόμασταν σ’ αυτό, νομίζω ότι θα τον αδικούσαμε. Ο Γιώργος, κατά τη γνώμη μου , είναι κάτι πιο σημαντικό. Έχει μια βαθύτερη συγγένεια με το τραγούδι. Το αγαπάει το τραγούδι…Το αγαπάει αληθινά. Το σέβεται, το υπηρετεί, δούλεψε και δουλεύει ακόμη πολύ για το τραγούδι. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που θα μπορούσα να σας πω, είναι ότι ο Γιώργος σ’ όλα αυτά τα χρόνια, παράλληλα με το τραγούδι, έχει μάθει γύρω στα 4 με 5 μουσικά όργανα. Κι αυτά τα όργανα τα έμαθε θαυμάσια. Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι είναι κι ένας άριστος μουσικός, ένας ταλαντούχος μουσικός. Όλα αυτά τα στοιχεία δεν μας δίνουν ένα πορτρέτο ενός μεγάλου τραγουδιστή αλλά μας δίνουν μια φυσιογνωμία μουσική , μια ξεχωριστή προσωπικότητα, μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Επίσης θα ‘θελα να πω και το εξής, ότι για μένα η συνεργασία με το Γιώργο ήτανε μια ευτυχής συγκυρία διότι ο Γιώργος είναι ο ιδανικότερος ερμηνευτής των τραγουδιών μου.

Στο στούντιο το 2000

Τι έχει να πει ο Γιώργος Νταλάρας στον Σταύρο Κουγιουμτζή, τον άνθρωπο που άνοιξε τις «πόρτες του Παραδείσου»;

Είναι ένας άνθρωπος που τον αγαπώ και το ξέρει. Με «προίκισε» με τα τραγούδια του τα οποία δεν τα αποχωρίζομαι. Είναι σα να ετοιμαζόταν, αν θέλετε, ένας δρομέας αντοχής, τότε, στη δεκαετία του’70 νωρίς, και ήρθε αυτός ο άνθρωπος με αγάπη και του ‘δωσε το σημαντικότερο απ’ τα εργαλεία του. Τα παπούτσια για να τρέξει. Κι αυτά τα «παπούτσια» τα φοράω ακόμη και βεβαίως δεν θα τα βγάλω ποτέ. Το Σταύρο τον αγαπώ πολύ, είμαι πάντα δίπλα του , όποτε με χρειαστεί αλλά η σχέση δεν είναι μόνο ο Σταύρος, εγώ και τα τραγούδια, είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο που αφορά και τον κόσμο και τη χώρα μας. Τη μουσική μας, την παράδοσή μας , τον πολιτισμό μας, είναι όλα αυτά μαζί. Χαίρομαι πάρα πολύ , που το ‘φερε έτσι η συγκυρία να βρεθώ και να συναντηθώ τότε στην «τρυφερή» μου ηλικία με το Σταύρο, να τραγουδήσω αυτά τα τραγούδια, που έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού λαού κι αυτού του τόπου που τόσο αγαπάμε κι οι δύο.

«Θα ‘θελα να τελειώσω με κάτι ακόμα. Πρόσφατα, ο Γιώργος είπε σε δημοσιογράφο ότι «ο Κουγιουμτζής μου έδωσε μία μουσική ταυτότητα». Πιθανόν να είναι έτσι. Εκείνο όμως που είναι βέβαιο και ήθελα να πω ότι ο Γιώργος έδωσε στα τραγούδια μου μία διαχρονικότητα.» [5]